Różnicowanie AZS – czy na pewno?
Różnicowanie AZS z innymi chorobami skóry wieku dziecięcego
Mimo, iż atopowe zapalenie skóry jest powszechnie znaną chorobą, a kryteria diagnostyczne są znane od wielu lat – nie zawsze obraz zmian skórnych pozwala „od razu” na postawienie 100% rozpoznania, nawet przez doświadczonych dermatologów i alergologów.
Dr n. med. Katarzyna Anna Kisiel specjalista dermatologii, wenerologii i alergologii.
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą, nawrotową zapalną chorobą skóry, przebiegającą z nasilonym świądem, charakterystycznym wyglądem i lokalizacją zmian skórnych oraz często dodatnim rodzinnym wywiadem atopowym.
AZS należy do najczęstszych zapalnych chorób skóry, dotyczy około 15-30% dzieci i 1-10% dorosłych, często poprzedza rozwój innych chorób atopowych tj. alergiczny nieżyt nosa lub/i astma oskrzelowa. Choroba zazwyczaj przebiega z okresami zaostrzeń i remisji (wyciszenia lub ustąpienia objawów). Najczęściej zmiany skórne ustępują lub poprawiają się w okresie letnim, a nasilają w okresie jesienno-zimowym. są Jednak też pacjenci, u których zaostrzenia występują przede wszystkim w upalnych porach roku. Jeśli zmianom skórnym towarzyszy alergia wziewna (np. uczulenie na pyłki drzew, traw), objawy AZS nasilać mogą się w okresie pylenia uczulających roślin. AZS zazwyczaj rozpoczyna się w wie ku wczesnodziecięcym (u około połowy dzieci w 1rż., u ok. 90% przed ukończeniem 5 rż.), jednak pierwsze objawy mogą pojawić się dużo później np. u młodzieży lub osób dorosłych. Lokalizacja i wygląd zmian skórnych są odmienne w różnych grupach wiekowych, ponadto nie każdy pacjent prezentuje identyczny obraz choroby i nie każdy przechodzi przez trzy klasyczne fazy rozwoju atopowego zapalenia skóry (tj. AZS okresu niemowlęcego (3mż.-2rż.), wieku dziecięcego (2-12rż.), okresu dojrzewania i osób dorosłych (>12rż.) [Ryc. 1]. [na ostatniej stronie]
Jeśli zmianom skórnym towarzyszy alergia wziewna (np. uczulenie na pyłki drzew, traw), objawy AZS mogą nasilać się w okresie pylenia uczulających roślin
W okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym (do 2rż.) zmiany skórne występują na twarzy (na ogół bez zajęcia nosa, brody i okolicy wokół ust), uszach, (tzw. „ naderwane płatki uszu”), owłosionej skórze głowy, tułowiu i kończynach (głównie po stronie wyprostnej). W zaostrzeniach mogą obejmować prawie całe ciało. Skóra w okolicy pieluszkowej u większości pacjentów jest niezmieniona, jednak trzeba pamiętać, że tak jak zdrowe niemowlęta, dzieci z AZS też mogą mieć objawy pieluszkowego zapalenia skóry (PZS). U dzieci starszych atopowe zapalenie skóry może być kontynuacją AZS okresu niemowlęcego lub rozpocząć się dopiero w tym wieku. Dla tej grupy wiekowej charakterystyczna jest nasilona suchość skóry i występowanie zmian rumieniowych, rumieniowo- grudkowych i złuszczających głównie w obrębie powierzchni zgięciowych stawów (doły łokciowe i podkolanowe, nadgarstki, stawy skokowe), na szyi, karku i twarzy (najczęściej w okolicach oczu i ust) oraz na grzbietowych powierzchniach rąk i stóp. W większości przypadków objawy ustępują w wieku szkolnym (od około 7rż. do okresu dojrzewania) jednak, jak napisano powyżej, przebieg AZS jest indywidualny, stąd u niektórych pacjentów zmiany skórne mogą utrzymywać się przez całe życie z okresami wyciszania i zaostrzania objawów (głównie sezonowo, np. w chłodnych porach roku), u innych zmienia ją wygląd (np. u małych dzieci dominują zmiany wypryskowe i wydrapania skóry, u starszych dzieci i młodzieży lichenifikacja (pogrubiała skóra, wygląda jak oglądana przez szkło powiększające) i lokalizację (rozsiane zmiany wypryskowe mogą całkowicie ustąpić, a zmiany atopowe będą pojawiać się tylko w dołach łokciowych i podkolanowych lub jedynym objawem choroby jest wyprysk (egzema) rąk). U niektórych pacjentów powracają po wielu latach całkowitej remisji (np. w okresie dojrzewania).
Podstawą rozpoznania AZS u dzieci jest prawidłowo zebrany przez lekarza wywiad dotyczący pacjenta (czas wystąpienia choroby, rodzaj i nasilenie zmian, obecność świądu, częstość zaostrzeń, czynniki zaostrzające, codzienna pielęgnacja skóry i leczenie) i jego rodziny (choroby alergiczne w rodzinie) oraz dokładne badanie skóry całego ciała (charakterystyczny obraz i lokalizacja zmian skórnych).
W różnicowaniu AZS należy uwzględnić obraz zmian skórnych i wygląd skóry niezmienionej, objawy towarzyszące (świąd, pieczenie) oraz reakcję skóry na stosowane preparaty pielęgnacyjne (rodzaj, ilość) i dotychczasowe leczenie. Mimo, iż atopowe zapalenie skóry jest powszechnie znaną chorobą, a kryteria diagnostyczne (ułatwiające postawienie prawidłowego rozpoznania) [Ryc. 2 i 3] są znane i niezmienne od wielu lat, nie za wsze obraz zmian skórnych pozwala „od razu” na postawienie 100% rozpoznania, nawet przez doświadczonych dermatologów i alergologów. Szczególnie trudnym okresem diagnostyki różnicowej jest okres niemowlęcy, kiedy zmiany skórne w AZS bywają bardzo zbliżone do występujących w innych zapalnych chorobach skóry.
Atopowe czy łojotokowe zapalenie skóry?
Szczególnie trudnym okresem diagnostyki różnicowej jest okres niemowlęcy, kiedy zmiany skórne w AZS bywają bardzo zbliżone do występujących w innych zapalnych chorobach skóry.
Największą trudność sprawia różnicowanie AZS z dziecięcym łojotokowym zapaleniem skóry (DzŁZS). W obu schorzeniach zmiany skórne mogą zajmować twarz, tułów i koń czyny, a świąd mimo iż typowy dla AZS, może występować też w przebiegu DzŁZS, zwłaszcza przy nieprawidłowej pielęgnacji skóry (np. niepotrzebne stosowanie preparatów natłuszczających, olejków do kąpieli itp.). Mimo, iż dla lekarza to często „inny świąd” (delikatne, czasem nawykowe pocieranie skóry w tych samych lokalizacjach lub sytuacjach – np. po zdjęciu ubranka) – nietypowy dla AZS – dla rodzica, który nie ma porównania z innymi dziećmi, może wydawać się istotny. Postawienie prawidłowego rozpoznania ułatwić może występowanie uogólnionej suchości skóry w AZS, obecność licznych przeczosów („linijne zadrapania skóry”) i nadżerek („drobne płytkie ranki”) wskutek nasilonego świądu i drapania skóry. Poza tym u niemowląt z AZS zajęte są głównie wyprostne powierzchnie kończyn, włosy są cienkie i matowe, a skóra owłosiona głowy pokryta suchą, drobnopłatową łuską. W DzŁZS natomiast zajęte są głównie fałdy (pachy, pachwiny, szyja) i zgięcia kończyn, ciemieniucha i zmiany skórne są bardziej tłuste, często pokryte żółtawą łuską, a skóra nie objęta zmianami jest prawidłowa – gładka, bez nadmiernej suchości i przeczosów. Ocena skóry okolicy pieluszkowej nie zawsze ułatwia postawienie prawidłowego rozpoznania. U niemowląt z AZS zwykle jest niezmieniona (o ile nie nakładają się objawy pieluszkowego zapalenia skóry), ale u dzieci z DzŁZS również nie zawsze widujemy nasilone zmiany w tej okolicy (chociaż w literaturze często podkreśla się, że w AZS okolica pieluszkowa jest niezmieniona, a w DzŁZS zmiany skórne w tej okolicy są nasilone). Poza tym zarówno w AZS jak i w DzŁZS zmiany skórne mogą być uogólnione, przyjmując obraz tzw. wyprysku niemowlęcego (rozsiane zmiany rumieniowo-złuszczające, sączenie, linijne pęknięcia skóry i nadżerki), któremu w obu przypadkach towarzyszyć może różnie nasilony świąd. W praktyce obserwujemy również zaostrzanie się objawów AZS jak i DzŁZS w tzw. „sezonie grzewczym” i ustępowanie w okresie letnim (o ile nie jest to bardzo upalne lato) oraz przejściowe pogorszenia stanu skóry związane z infekcją, szczepieniami, ząbkowaniem. Szacuje się, że u prawie połowy dzieci z DzŁZS może wystąpić AZS, a coraz częściej mówi się też o nakładaniu objawów DzŁZS i AZS, co również nie ułatwia postawienia prawidłowego rozpoznania. Pomóc może czas i obserwacja pacjenta. U większości dzieci z DzŁZS objawy są najbardziej nasilone w 1r.z. i zwykle w 2-3rż.. ustępują. U nielicznych mogą jeszcze okresowo pojawiać się pojedyncze zmiany wypryskowe, ale brak świądu i istotnej suchości skóry pozwala wykluczyć AZS.
Kontaktowe zapalenie skóry (KZS)
Uogólnione zmiany wypryskowe u niemowląt musimy różnicować również z kontaktowym zapaleniem skóry (KZS), wywołanym np. stosowaniem balsamów lub olejków nakładanych na skórę. Nierzadko rodzice, chcąc po móc dziecku sięgają po różne preparaty i mimo, iż stosują je wielokrotnie w ciągu dnia, stan skóry stale się pogarsza, dziecko jest niespokojne, drapie lub pociera skórę, a świąd, jeśli nawet wcześniej nie występował, staje się uciążliwy. W KZS z podrażnienia (pKZS) zmiany skórne są ograniczone lub najbardziej nasilone w miejscach bezpośredniego nakładania preparatów pielęgnacyjnych, a skóra w innych miejscach zwykle jest niezmieniona. W okresie niemowlę cym problematyczne bywają zmiany na twarzy (najczęściej rumieniowe, drobnogrudkowe wykwity wokół ust, na brodzie i policzkach), często rozpoznawane jako alergia pokarmowa lub AZS. Najczęściej są to objawy podrażnieniowe (pKZS) wywołane ciągłym drażnieniem skóry dziecka śliną np. podczas ząbkowania lub „brania do buzi” różnych przedmiotów. W przypadku tego rodzaju zmian należy pamiętać, ze AZS u niemowląt nie ogranicza się jedynie do skóry twarzy, a zmianom skórnym zawsze towarzyszy świąd, którego w przypadku KZS z podrażnienia nie obserwujemy (chyba, że pojawi się wskutek stosowania niewłaściwych, czasem zupełnie niepotrzebnych miejscowych preparatów pielęgnacyjnych). Najczęściej po zaprzestaniu nakładania na skórę kremów, balsamów itp. nasilenie zmian skórnych zmniejsza się lub objawy ustępują samoistnie, chociaż czasami konieczne jest zastosowanie miejscowych preparatów przeciwzapalnych.
Nierzadko rodzice, chcąc pomóc dziecku, sięgają po różne preparaty. Mimo, iż stosują je wielokrotnie w ciągu dnia, stan skóry stale się pogarsza.
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (aKZS)
Należy pamiętać też, że wskutek stosowania na uszkodzoną, zmienioną zapalnie skórę dziecka (nie tylko w przebiegu AZS, ale też w pKZS) różnych preparatów może rozwinąć się alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (aKZS). Najczęściej przyczyną są konserwanty, barwniki, zapachy, ale i bardzo popularne ostatnio składniki naturalne (arnika, nagietek, rumianek, propolis, aloes). Im więcej składników w preparacie tym większe ryzyko wywołania kontaktowych zmian skórnych, zarówno podrażnieniowych jak i alergicznych. Również zda rzyć się może sytuacja, iż pomimo stosowania preparatów leczniczych np. miejscowych glikokortykosteroidów (mGKS) zmiany skórne zamiast ustępować, nasilają się. Nie musi to świadczyć to o zbyt słabej sile działania preparatu, ale być może właśnie o alergii kontaktowej na glikokortykosteroidy.
Rozpoznanie kontaktowego zapalenia skóry u pacjentów z wieloletnim AZS jest trudniejsze, bo swędzące zmiany skórne, mimo iż najbardziej nasilone w miejscu pierwotnego kontaktu z czynnikiem uczulającym mogą rozsiewać się na skórę całego ciała albo zajmować tylko zgięcia łokciowe lub doły podkolanowe. Klinicznie zmiany skórne przypominają AZS i często są tak traktowane. W zaostrzeniach występują swędzące zmiany wypryskowe (rumieniowe grudki, pęcherzyki, czasem nadżerki i strupy), u starszych dzieci i dorosłych skóra jest przesuszona, pogrubiała (wygląda jak oglądana przez szkło powiększające, tzw. objaw lichenifikacji), często z głębokimi popękaniami. W takich przypadkach w celu po twierdzenia rozpoznania alergicznego KZS lub wykluczenia współistnienia aKZS u pacjentów z AZS (wg literatury do tyczy ok. 50% chorych) podstawowe znaczenie ma wywiad dotyczących wcześniejszych zmian skórnych, ocena skóry nieobjętej zmianami (w izolowanym KZS skóra innych okolic ciała nie jest przesuszona, a typowe dla AZS zmiany na twarzy – np. „zacienienie wokół oczu”, „podwójny fałd powieki dolnej” – nie występują) oraz wykonanie tzw. testów płatkowych.
Pozostałe dermatozy zapalne,
z którymi należy różnicować AZS, przedstawiono na Ryc. 4a, 4b,4c. W diagnostyce różnicowej, co wcześniej podkreślano, najważniejszy jest wywiad dotyczący aktualnych zmian (czas, lokalizacja i okoliczności ich wystąpienia, czynniki zaostrzające, reakcja na stosowane leczenie), wcześniejszego stanu skóry (suchość skóry, wcześniejsze zmiany) i chorób współistniejących (np. alergia pokarmowa i zmiany skórne w okresie niemowlęcym). Wywiad rodzinny jest istotny, ale nie zawsze ułatwia postawienie właściwego rozpoznania, bo przecież u dziecka z dodatnim rodzinnym wywiadem atopowym (np. tata z astmą oskrzelową) może pojawić się łuszczyca lub wyprysk pieniążkowaty związany z nawracającymi infekcjami. Jeśli pomimo modyfikacji zaleceń i leczenia wypryskowe zmiany skórne stale nawracają lub nie są „typowe” (np. drobne rozsiane grudki lub wybroczyny), towarzyszą im zmiany włosów, paznokci lub dodatkowe objawy (np. częste infekcje, objawy alergii pokarmowej) należy przeprowadzić dodatkowe badania diagnostyczne w celu postawienia prawidłowego rozpoznania i zalecenia odpowiedniego postępowania.
Podsumowując, atopowe zapalenie skóry to nie tylko problem terapeutyczny, ale często też diagnostyczny. Zmienny obraz kliniczny (czasem „z dnia na dzień”) zależny nie tylko od podstawowego przebiegu choroby, ale bardzo często od czynników dodatkowych (tj. pielęgnacja, leczenie, dieta, infekcje, zmiana otoczenia). Podobieństwo różnych jednostek chorobowych jak i nakładanie się lub współistnienie objawów różnych chorób nie ułatwia postawienia 100% rozpoznania podczas pierwszej wizyty. Dlatego też zdarza się, że pacjenci początkowo mają stawiane różne, niekoniecznie wykluczające się diagnozy, a dopiero obserwacja pacjenta, ocena wpływu zaleconego postępowania, wykluczenie innych schorzeń i dodatkowe badania diagnostyczne pozwalają na postawienie właściwego rozpoznania.
Ryc. 2 Kryteria diagnostyczne atopowego zapalenia
| Do rozpoznania AZS wystarcza stwierdzenie 3 większych kryteriów i 3 mniejszych | |
|
Kryteria większe 1. świąd skóry |
|
|
Kryteria mniejsze 1. wczesny początek zmian (do 5. rż.) |
14. łupież biały |
Ryc. 3 Kryteria rozpoznawania AZS u dzieci według Williamsa i wsp.
|
Kryterium stałe |
| Kryteria zmienne (co najmniej 3 z wymienionych poniżej) – w wywiadzie: zajęcie dołów łokciowych lub podkolanowych, lub szyi, lub skóry w obrębie stawów skokowych (u dzieci do 10. rż. zmiany na policzkach) – osobniczy wywiad dotyczący występowania astmy i/lub alergicznego nieżytu nosa (u dzieci do 4.rż. obciążenie atopią członków rodziny pierwszego stopnia pokrewieństwa) – suchość skóry występująca w ciągu ostatnich 12 miesięcy – zmiany wypryskowe po stronie zgięciowej (u dzieci poniżej 4.rż. – zajęcie policzków i powierzchni wyprostnych kończyn) – początek do 2. rż. (nie stosuje się u dzieci poniżej 4.rż.) |
Ryc. 4a Diagnostyka różnicowa atopowego zapalenia skóry- w zależności od wieku pacjenta
|
Niemowlęta
|
|
Dzieci, młodzież, osoby dorosłe
|
Ryc. 4b Diagnostyka różnicowa atopowego zapalenia skóry okresu niemowlęcego
| Jednostka chorobowa | AZS | DzŁZS | Trądzik noworodkowy |
KZS | Świerzb | Łuszczyca | Niedobory cynku „acrodermatitis enteropathica” |
|
Wiek pojawienie się zmian skórnych |
ok. 3mż. | 1-2mż. | 1-2mż. | od 1mż. | od 1mż. | Niecharakterystyczny -od okresu niemowlęcego | od okresu wczesno niemowlęcego u dzieci niekarmionych piersią / u pozostałych niemowląt po odstawieniu kp |
| Przebieg choroby | przewlekły, nawrotowy, odpowiednia pielęgnacja skóry (emolienty), zazwyczaj wymaga leczenia miejscowego | nawrotowy, często samoograniczający się, czasami wystarcza odpowiednia pielęgnacja skóry, rzadziej konieczne leczenie miejscowe | często samoograniczający się, zazwyczaj wystarcza odpowiednia pielęgnacja skóry, rzadziej konieczne jest leczenie miejscowe | przewlekły, nawrotowy, nasilenie zmian zmniejsza się po odstawieniu czynnika przyczynowego, możliwe samoistne ustępowanie zmian po odstawieniu miejscowych czynników drażniących lub alergenów kontaktowych, często wymaga leczenia miejscowego | przewlekły, bez prawidłowego leczenie nasilanie się zmian skórnych konieczne leczenie miejscowe oraz leczenie wszystkich osób z tzw. „ bliskiego kontaktu”, odpowiednie zalecenia higieniczne, dezynfekcja przedmiotów, pomieszczeń, itp. | przewlekły, nawrotowy | przewlekły, zmiany skórne ustępują po leczeniu preparatami cynku |
| Obraz kliniczny | zmiany wypryskowe *patrz Tab. 5 |
grudki, krostki | zmiany wypryskowe (rumieniowo- grudkowe, rumieniowo-złuszczające) | rozsiane grudki, krostki | rozsiane czerwonawe grudki i blaszki poryte łuską | zmiany rumieniowo-złuszczające, nadżerki, strupy | |
| Skóra gładka | twarz ,tułów, kończyny (gł. powierzchnie wyprostne) | twarz, brwi, uszy, szyja, tułów i kończyny (głównie fałdy i zgięcia stawowe) | twarz (głównie policzki) | możliwe | tułów, kończyny, dłonie i podeszwy, w okresie niemowlęcym zmiany na twarzy (policzki) | twarz, tułów, pachy, pośladki, kończyny, okolice uszu | okolice otworów naturalnych (twarz, okolica pieluszkowa), kończyny/zmiany rozsiane |
| Owłosiona skóra głowy | Tak | Tak | Nie | możliwe | Tak (też możliwe zmiany w okresie niemowlęcym) | Tak (zaczerwienienie, łuska), też złuszczanie w brwiach i okolicach uszu | Tak. cienkie włosy, przerzedzenie włosów |
| Okolica pieluszkowa | zazwyczaj niezmieniona | Tak. często zmieniona, zmiany gł. w fałdach – skóry pachwiny | Nie | Tak. nasilone zmiany w okolicy pieluszkowej | Tak | ||
| Świąd | zawsze, nasilony | możliwy, słabo nasilony | brak |
pKZS – możliwy, małonasilony aKZS -zawsze, nasilony |
zawsze, nasilony/zwłaszcza po rozgrzaniu skóry (wieczorem, po kąpieli) | możliwy | możliwy |
| Suchość skóry w okolicach nieobjętych zmianami chorobowymi | Tak | Nie | Nie | poza zmianami wypryskowymi skóra zazwyczaj jest prawidłowa, bez suchości |
Nie | poza zmianami łuszczycowymi, skóra zazwyczaj jest prawidłowa, bez suchości |
możliwa |
| Dodatni Atopowy wywiad rodzinny (AZS, alergia pokarmowa, astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek) | najczęściej dodatni | możliwy | możliwy | możliwy | możliwy | możliwy | możliwy |
Ryc. 4b Diagnostyka różnicowa atopowego zapalenia skóry okresu dziecięcego
| Jednostka chorobowa | AZS | Wyprysk pieniażkowaty | KZSz | Łuszczyca | Grzybica | Świerzb |
| Obraz kliniczny | ZMIENNY (zmiany wypryskowe i lichenifikacja) *patrz. Ryc.1 |
Rozsiane rumieniowo- grudkowe, rumieniowo- złuszczające, owalne/okrągłe („monetowate”) nadżerk | ZMIENNY (zmiany wypryskowe lichenifikacja) *patrz tekst |
Rozsiane czerwonawe grudki i blaszki pokryte biało-srebrzystą łuską często wysiew linijnych zmian w miejscu urazu skóry |
Owalne, okrągłe zmiany rumieniowo- złuszczające z tzw. „aktywnym brzegiem” (tj. największe nasilenie zmian grudki, krostki na obwodzie) i wygasaniem (blednięciem) w części centralnej | rozsiane grudki, krostki, przeczosy, czasem nadkażenia bakteryjne, czasem zmiany guzkowe |
| Skóra gładka | twarz, szyja, kończyny (gł.pow. zgięciowe-doły łokciowe, podkolanowe), rozsiane zmiany wypryskowe na skórze całego ciała | tułów, kończyny | twarz, tułów, kończyny(często doły łokciowe, podkolanowe, ręce)** | twarz, szyja, kończyny (gł. powierzchnie wyprostne- łokcie, kolana), rozsiane grudki i blaszki łuszczycowe na skórze całego ciała | twarz, szyja, tułów, kończyny | tułów (najczęściej skóra pleców niezmieniona), kończyny (nadgarstki, przestrzenie m/palcowe, dłonie i podeszwy), pachy, pachwiny, narządy płciowe (moszna) |
| Owłosiona skóra głowy | sucha skóra głowy, cienkie włosy | Nie | Możliwa**
!!! lokalizacja zmian |
zmiany rumieniowe pokryte nawarstwioną łuską | możliwa | Nie |
| Świąd | Tak, nasilony | Tak | pKZS – możliwy, mało nasilony
aKZS – zawsze, nasilony |
Często | Tak | TAK, nasilony (najbardziej wieczorem i w nocy, po rozgrzaniu skóry – ciepła kąpiel, położenie się do łóżka) |
| Suchość skóry | Tak | poza zmianami wypryskowymi skóra zazwyczaj jest prawidłowa, bez suchości | poza zmianami wypryskowymi skóra zazwyczaj jest prawidłowa, bez suchości | poza zmianami łuszczycowymi skóra zazwyczaj jest prawidłowa, bez suchości | Nie | Nie |
| Dodatni Atopowy wywiad rodzinny | najczęściej dodatni | możliwy | możliwy | możliwy | możliwy | możliwy |
Ryc. 1 Atopowe zapalenie skóry – charakterystyka choroby
| Wiek | Obraz kliniczny | Lokalizacja zmian |
| AZS okresu niemowlęcego (3mż.- 2rż.) | zmiany wypryskowe (rumieniowo-złuszczające, grudkowo- wysiękowe, często sączące, łatwo ulegające zakażeniom)
liczne przeczosy i nadżerki (wskutek nasilonego świądu i drapania skóry) suchość skóry całego ciała skóra owłosiona głowy – sucha, pokryta drobno płatową łuską, włosy są cienkie i matowe |
twarz, gł. policzki (z wyłączeniem nosa, okolicy okołoustnej i brody)
okolice uszu (tzw. „naderwane płatki uszne”) owłosiona skóra głowy wyprostne powierzchnie kończyn (ramiona, kolana) rozsiane zmiany wypryskowe (tułów, kończyny (głównie po stronie wyprostnej), czasem erytrodermia (uogólnione zmiany rumieniowe zajmujące ponad 90% powierzchni ciała) okolica pieluszkowa – u większości pacjentów jest niezmieniona |
| AZS okresu dziecięcego (2- 12 rż.) Zmiany skórne są kontynuacją AZS okresu niemowlęcego lub pojawiają się po raz pierwszy |
skóra sucha
zmiany rumieniowe, rumieniowo-grudkowe, rumieniowo-złuszczające lichenifikacja zmian (skóra pogrubiała, wygląda jak oglądana przez szkło powiększające) przebarwienia pozapalne |
powierzchnie zgięciowe stawów (doły łokciowe i podkolanowe, nadgarstki, stawy skokowe)
twarz (najczęściej w okolicach oczu i ust) szyja, kark |
| AZS okresu dojrzewania i osób dorosłych
Zmiany skórne są kontynuacją choroby z lat poprzednich lub pojawiają się po raz pierwszy |
uogólniona suchość skóry zmiany rumieniowo- złuszczające nasilona lichenifikacja w fałdach i zgięciach stawowych przeczosy (linijne zadrapania skóry) i nadżerki (płytkie „ranki”) Stygmaty AZS (wskutek przewlekłego stanu zapalnego): objaw szopa pracza (przebarwiona/ ciemniejsza skóra wokół oczu) fałd Dennie-Morgana (podwójny fałd w obrębie powieki dolnej) objaw brudnej szyi (lichenifikacja i przebarwienia pozapalne) objaw Hertoga (przerzedzenie 1/3 zewnętrznej części brwi) objaw polakierowanych paznokci (efekt przewlekłego pocierania i drapania płytki paznokciowej) |
zmiany skórne są zwykle symetryczne
powierzchnie zgięciowe stawów (doły łokciowe i podkolanowe, nadgarstki, stawy skokowe) twarz (okolice oczu i ust) szyja, kark górna część klatki piersiowej okolica biodrowa ręce (tzw. wyprysk/egzema rąk) |